«من محمد حسینی بهشتی هستم که گاه به اشتباه محمد‌حسین بهشتی می‌نویسند. نام اولم محمد و نام خانوادگی من ترکیبی است از حسینی و بهشتی» (برشی از گفتگوی دکتر بهشتی با ماهنامه شاهد، سال ۱۳۶۰)

تولد و خانواده

سیّد محمد در دوم آبان ۱۳۰۷ در شهر اصفهان در محله‌ی لُنبان متولد شد.

خانواده‌ی محمد، خانواده‌ی روحانی بود، چه در شاخه پدری و چه در شاخه مادری. پدرش، حجت‌الاسلام سيد فضل‌الله حسيني بهشتي، مردی روحانی و از مدرسین حوزه علمیه اصفهان بود. مادرش، معصومه خانم، فرزند آیت‌الله العظمي ميرمحمدصادق خاتون‌آبادي بود؛ مادر محمد حافظ قرآن بود و دروس اصلی فقه را نزد پدرش خواهده بود.

محمد در یک خانواده‌ی ۳ نفره بزرگ شده است و ۲ خواهر دارد.

منزل پدری شهید بهشتی

شروع تحصیل

آقای بهشتی تحصیلات خود را در یک مکتب‌خانه و در سن ۴ سالگی آغاز کرد. وی توانست خیلی سریع خواندن و نوشتن و قرائت قرآن را یاد بگیرد.

وی دوره تحصيلات رسمی خود را در زادگاهش آغاز کرد؛ در امتحان ورودی دبستان در کلاس ششم پذیرفته شد ولی به این علت که سن کمی داشت در کلاس چهارم نشست. بعد از پایان دبستان وارد دبیرستان شد اما بدلیل علاقه زیادی که به یادگیری علوم دینی پیدا کرده بود، دبیرستان را در سال سوم نیمه‌کاره رها کرد.

شهید بهشتی در دبیرستان سعدی اصفهان

یادگیری زبان

دکتر بهشتی درباره یادگیری زبان می‌گوید:

«در دبیرستان در سال اول و دوم دبیرستان زبان خارجی ما فرانسه بود و در آن دو سال، فرانسه خوانده بودم ولی در محیط اجتماعی آن روز آموزش زبان انگلیسی بیشتر بود و در سال آخر که در اصفهان بودم تصمیم گرفتم یک دوره‌ی زبان انگلیسی یاد بگیرم. یک دوره‌ی کامل ریدر (reader) خواندم، و نزد یکی از آشنایانمان که زبان انگلیسی می‌دانست، با انگلیسی آشنا شدم.»

«طبعاً من به زبان عربی آشنایی دارم، صحبت می‌کنم و می‌نویسم. به زبان انگلیسی هم آشنایی دارم، صحبت می‌کنم و در مصاحبه‌ها و موارد دیگر معمولا به مترجم نیاز ندارم. زبان آلمانی را هم در سال‌های اقامت در آلمان یاد گرفتم و از منابع علمی آلمانی مخصوصا در زمینه اقتصاد و فلسفه استفاده شایان می‌کنم…»

همچنین رهبر انقلاب از شهید بهشتی نقل می‌کنند که طلبه باید حداقل یک زبان خارجی بلد باشد.

حضور در دبیرستان حکیم نظامی قم به عنوان دبیر انگلیسی

آغاز طلبگی

سیّد محمد نوجوان انگیزه‌های زیادی برای طلبه شدن داشت. همان طور که اشاره شد وی در یک خانواده روحانی بدنیا آمده بود؛ همچنین به گفته خودش اتفاقات شهریور ۱۳۲۰ علاقه و شوری در نوجوانان برای یادگیری معارف اسلامی بوجود آورده بود؛ به علاوه اینکه دبیرستانی که در آن درس می‌خواند در منطقه‌ای بود که مدارس بزرگ طلاب در آن قرار داشت و همین باعث آشنایی و هم‌صحبتی سیّد نوجوان با طلاب آنجا شده بود.

ایشان در ۱۴ سالگی تحصيل در دبیرستان را نیمه‌کاره رها کرد و تحصيلات حوزوي خود را در مدرسه صدر، واقع در بازار اصفهان، آغاز کرد. سیّد پس از ۴ سال تحصیل در حوزه اصفهان و مطالعه ادبيات عرب،‌ فقه و اصول، منطق و دروس ابتدايي فلسفه، برای ادامه تحصیل راهی شهر قم شد.

شهید بهشتی به همراه پدر (ردیف پایین، از چپ نفر ۱ و ۳)

شروع تحصیل در قم

سید محمد در 17 سالگی (1325) به قم مهاجرت کرد.

وی تحصیل خود را در مدرسه حجتیه، که بتازگی توسط آیت‌الله حجت کوه کمری تاسیس شده بود، آغاز کرد. ابتدا به مدت شش ماه دروسی که در اصفهان خوانده بود را تکمیل کرد. سپس در درس خارج فقه اساتیدی مانند آیت‌الله داماد، آیت‌الله خميني، آیت‌الله حجت کوه‌کمره‌ای، آیت‌الله بروجردي و آیت‌الله سیدمحمدتقی خوانساری شرکت کرد.

سیدِ جوان بیشتر وقت خود را صرف فقه و اصول و مطالعات گوناگون می‌کرد. وی بدلیل کم بودن استاد فلسفه، زیاد به این رشته نمی‌پرداخت (لازم به ذکر است که آقای بهشتی و علامه طباطبایی در یک سال وارد حوزه علمه قم شدند و در آن سال هنوز علامه کوشش‌های فلسفی خود را در قم آغاز نکرده بود)

زندگینامه شهید بهشتی به مرور تکمیل خواهد شد. در ادامه از تحصیل در دانشگاه تهران، شاگردی علامه طباطبایی، حضور در نهضت ملی نفت، مهاجرت به آلمان و … خواهیم گفت.